انتهای دنیا در انتهای توس| تقسیم اقلام دزدی در سالن ورزشی!

مرتضی اخوان | شهرآرانیوز؛ مسافت زیادی نیست. کافی است فرمان خودرو را به‌سمت یک محله اصیل و قدیمی مشهد بچرخانید، میدان معراج را رد کنید و وارد دنیای پرغصه توس ۸۱ شوید، همان‌جایی که «مشهدقلی» می‎‌خوانندش. برای جست‌وجو در سرانه ورزشی و امکاناتی که می‌تواند آینده استعداد‌ها و ستاره‌های آنجا را تضمین کند، باید چشم‌هایمان را خوب باز کنیم. در این مسیر با یکی از فعالان محله که در کانون فرهنگی مسجد جوادالائمه (ع) منطقه به‌نام «کانون شهید بصیر» فعال است، همراه می‌شویم. از نقطه صفر تا صد منطقه به جست‌وجوی همه آن‌چیزی می‌رویم که برای ورزش نیاز است.

 

تا چشم کار می‌کند، کم‌برخورداری و «هیچ» است. گویی تخم اقبال و تدبیر را در این منطقه ملخ خورده است. اینجا خبری از امکانات و آینده نیست، اما تا دلتان بخواهد بوی بزه‌های اجتماعی و صدالبته بچه‌های عاشقی است که در کنار آن به توپ پلاستیکی رنگ‌ورورفته و پاره لگد می‌زنند و در رؤیاهایشان قدم‌زدن در چمن ورزشگاه نیوکمپ شهر بارسلون را تجسم می‌کنند. اینجا محله «مشهدقلی» است، جایی که هیچ‌جایی برای ورزش نیست!

خیلی قبل از احمدآباد و سجاد و پیروزی و محلاتی از مشهد که امروز رنگ‌ولعابی دارند و بالای شهر نامیده می‌شوند، قدیمی‌ها به توس ۸۱ امروز «مشهدقلی» می‌گفتند. نامی قدیمی که بر این محله باقی مانده است و امروز به ادعای اهالی محله قدمتی صدوبیست‌ساله دارد. کافی است در جست‌وجوگر پرتکرار این روز‌های فضای‌مجازی سرکی بکشید تا ببینید نام «مشهد قلی» به‌عنوان یکی از روستا‌های توابع توس که امروز دیگر جزئی از شهر است، چگونه در صدر فهرست می‌آید.

 

اهالی محله می‌گویند در گذشته مشهدقلی ۳ قلعه داشته است. روستایی با ۳ قلعه که اسم هر ۳ هم مشهدقلی بوده است. شاید به‌دلیل همین این منطقه به این نام مشهور شده است. در خاطرات توس‌نشینان آمده که یکی از قلعه‌های مشهدقلی، کدخدایی به‌نام غلامحسن کرمانی‌نژاد داشته است که هرسال یک روز مردم روی زمین‌های او کار می‌کردند و در عوض غلامحسین‌خان هم به امورات اداری محله رسیدگی می‌کرده است و اگر گرهی به کار اهالی می‌افتاد، اولین نفر در نظمیه و دادگاه حاضر می‌شده است تا از حقوق مردم دفاع کند.

حالا مردم این محله قدیمی مشهد «حاشیه‌نشینان شهر» نامیده می‌شوند. اصلی که دست بی‌تدبیری و سرنوشت، آن‌ها را به حاشیه کشانده است. مشهدقلی محله‌ای اصیل با مردمانی بافرهنگ و صدوبیست‌ساله است که آداب‌ورسوم خاص زندگی خود را دارند، اما امروز به محله‌ای کم‌برخوردار با آسیب‌های اجتماعی خانمان‌سوز بدل شده است. محله‌ای با بیش از ۳۰ هزار نفر جمعیت که به تدبیر مسئولان امروز نه سرانه ورزشی درخور ملاحظه‌ای دارد و نه برای سرانه فرهنگی آن‌ها برنامه‌ریزی درستی شده است.

گویی اینجا انتهای دنیاست. همین که به انتهای خیابان توس ۸۱ می‌رسیم، بعد از عبور از خانه‌ها و چند مغازه و مدرسه تازه با فقری روبه‌رو می‌شویم که گریبان منطقه را گرفته است؛ زمین خاکی بزرگی با تلی از خاک و زباله در سمت چپ خیابان و سوله‌ای با دیواره دوده‌گرفته و یک پارک کوچک خطی در حاشیه سمت راست خیابان. حکایت زمین خاکی بیابان‌مانند سمت چپ خیابان را از همراه محلی‌مان، حسین مقدم، می‌پرسیم و او می‌گوید: این زمین ۱۸ هکتاری در گذشته باغ بود.

 

رفته‌رفته باغ‌های اینجا تخریب شد و به‌جای آن خانه ساختند و برخی زمین‌ها هم خالی ماند تا اینکه شرکت خصوصی تعاونی مسکن شهرداری منطقه ۲ دست روی اینجا گذاشت و زمین‌ها را از مردم خرید. بعد از آن قرار شد اینجا فرهنگ‌سرا و سالن چندمنظوره ورزشی احداث کنند. وی می‌افزاید: مدتی بعد اختلافاتی بین سهام‌داران افتاد و الان نزدیک ۲۰ سال است این زمین به پاتوق همه اراذل‌واوباش محله ما تبدیل شده است! زمینی که قرار بود آبادانی یک منطقه شود، به همین راحتی قلب آسیب‌های مشهدقلی شده است.

فعال فرهنگی محله سری می‌چرخاند به‌سمت راست خیابان و به سوله غول‌پیکر بحران اشاره می‌کند. سوله‌ای که دیواره‌اش را تا بالا دوده سیاه گرفته است. حسین مقدم می‌گوید: این دوده به‌دلیل آتش معتادان و کارتن‌خواب‌هایی است که شب‌ها می‌آیند و کنار دیوار سوله اطراق می‌کنند. وی می‌افزاید: اینجا سوله بحران شهرداری منطقه ۲ است و در آن نمک و پسماند‌های خدمات شهری نگهداری می‌شود. بار‌ها از مسئولان خواستیم این سوله را در اختیار مردم قرار بدهند تا ما خودمان آن را برای استفاده ورزشی جوانان محله تجهیز کنیم، اما متأسفانه اتفاقی نیفتاده است.

 

وی با اشاره به وعده شهردار می‌گوید: البته سال گذشته شهردار مشهد به اینجا آمد و قول‌های مساعدی به ما داد، اما هنوز اتفاقی نیفتاده است. وی حتی به زمین خالی جلو سوله اشاره و تصریح می‌کند: شما به همین پارک خطی نگاه کنید. این پارک قرار بود تا آن سوله برسد، اما الان بین پارک و سوله یک زمین بسیار بزرگ خالی است. حالا این پارک خطی کنار خیابان تنها سهم بچه‌های این منطقه برای استفاده از فضای سبز و فوتبال‌بازی‌کردن بچه‌هاست.

به مسیرمان در انتهای خیابان توس ۸۱ ادامه می‌دهیم. از کنار زمین‌های کشاورزی که سرشار از گندم و جوست، می‌گذریم. یکی‌دو درخت تنومند و حالا دیگر خمیده توت در بر جاده به چشم می‌خورد. جاده‌ای که به اذعان اهالی محله روزی ۲ طرفش پر از درخت توت و مکانی برای فیلم‌برداری سکانس‌های رؤیایی کارگردانان بوده است. در این مسیر به یک سوله دیگر می‌رسیم؛ سالنی ورزشی که حالا یک درش قفل است و در دیگرش قفلی شکسته به‌دست اراذل‌واوباش محله! از شیشه شکسته سالن که به داخل نگاه می‌کنیم، سالن خالی را می‌‎بینیم که متروکه است و کف آن با زغال معتادان و آتش سوخته است؛ شاید درست همان‌جا که باید محل سرویس «سعید معروف»‌های محله می‌شد!

 

حسین مقدم درباره سرنوشت این سالن می‌گوید: این سالن مدتی دست بچه‌های کانون شهید بصیر بود و ما کف آن را رنگ زدیم و تیر دروازه و تور والیبال گذاشتیم، اما بعد از مدتی آقایان سالن را بی‌دلیل از ما گرفتند و حالا به مکانی برای تقسیم اموال دزدی تبدیل شده است! در ادامه این مسیر البته یک سالن تعطیل ورزشی متعلق به یکی از ساکنان محله بود. سالنی که خصوصی است، ولی در آن هم بسته بود. سالنی بی‌نام‌ونشان که صاحبش، علیزاده‌نامی، به نیت فرزند شهیدش زمین آن را برای استفاده جوانان محله در اختیارشان قرار داده بود، اما امان از یک حمایت و تجهیز ساده از سوی مسئولان.

سهم مشهدقلی از سرانه ورزش و امکانات فقط به همین ۳ سوله پربحران خلاصه نمی‌شود! ساکنان محله اصیل و قدیمی مشهد یک‌جفت زمین خاکی هم دارند که یکی با ۲ پاره‌آجر در غیراستانداردترین و بدترین شکل ممکن محلی برای بازی بچه‌های محله است و دیگری در بر بولوار اصلی توس غلتک خورده و بدون دروازه محلی برای رفت‌و‌آمد عابران پیاده و پارک خودرو‌ها شده است!

مشهدقلی روزگاری محل بازی بسیاری از ستاره‌ها بوده است؛ از مجتبی سرآسیایی تا حسین بادامکی برای بازی به این زمین می‌آمدند و زمین خاکی توس محلی برای برگزاری جام‌های محلی بزرگ بوده است. حتی می‌گویند خود مشهدقلی هم ستاره‌های ورزشی زیادی داشته است؛ نمونه‌اش همین حسین ضیا. یکی از فعالان فرهنگی محله دراین‌باره می‌گوید: حسین ضیا جودو کار می‌کرد و الان باشگاه دارد. او گچ‌کار بود که در دوران جوانی از محله ما به تیم‌ملی جودو رسید و حتی قرار بود به آلمان برود که مشکل مصدومیت مانع این اتفاق شد.

 

او اضافه می‌کند: چند سال پیش وقتی برای توزیع غذا به کارتن خواب‌های محله رفته بودم، یکی آمد جلو و به اسم صدایم زد و گفت به من ۲ غذا بده. گفتم تو کی هستی؟ گفت من علی هستم، علی چپ‌پا! علی یکی از هم‌کلاسی‌هایم در دوران راهنمایی بود که پای چپ خارق‌العاده‌ای داشت و ما او را به «علی چپ‌پا» می‌شناختیم؛ استعدادی که امروز به‌جای آنکه فوتبالیستی بزرگ شود، کارتن‌خواب شده است!

گذر بر امکانات و سرانه ورزشی مشهدقلی هیچ‌چیزی به‌جز تعجب نداشت. دسته پرستو‌ها بر فراز مشهدقلی پرواز می‌کنند تا نمای زیبایی را به نمایش بگذارند، اما حقیقت این است که زیرپوست این منطقه از شهر چیزی به‌جز حسرت نیست. اینجا نگاه به زندگی عوض می‌شود و به‌قول فعال فرهنگی محله اینجا زندگی را شگل دیگری می‌بینید. حسین مقدم می‌گوید: فقر امکانات ورزشی برای جوانان این محله زیاد است، اما ما همیشه گفتیم، ما مردمیم. اگر مسئولان در حمایت یک قدم جلو بیایند، ما هزار قدم برمی‌داریم. ما برای آبادنی محله‌‎مان منتظر هیچ‌کس نمی‌نشینیم و همه تلاشمان را می‌کنیم، اما به هر تقدیر ما هم مردم هستیم و تا حدی توانایی داریم.

۲ سوله واقع در محله مشهدقلی که می‌تواند مکانی برای ورزش جوانان و دورکردن آن‌ها از بزه‌های اجتماعی باشد، امروز به وضعیتی تأسف‌بار بدل شده است. سوله شهرداری منطقه ۲ انبار نمک و پسماند‌های خدمات شهری شده و سوله بسیج هم تعطیل و مخروبه است. حسن نوری، معاونت سلامت و تربیت‌بدنی شهرداری مشهد، و کهنسال، فرمانده بسیج ناحیه ۴ بلال، مسئولانی هستند که دراین‌باره پاسخگو بودند. یکی، از مشکلات بروکراسی اداری گفت و دیگری با رویکردی جالب از صفرشدن بودجه بسیج به‌دست دولت سخن گفت!

معاونت سلامت و تربیت‌بدنی شهرداری مشهد در پاسخ به اینکه سال گذشته شهردار مشهد برای در اختیار قراردادن سوله بحران منطقه مشهدقلی برای تبدیل به سالن ورزشی دستور لازم را داده، اما چرا هنوز اقدامی انجام نشده، گفت: حقیقت این است که ما با دوستان نشستیم و اعتباری بیش از ۴۵۰ میلیون برای تجهیز آن سالن در نظر گرفتیم و آماده اقدام هستیم، اما متأسفانه دوستان در شهرداری منطقه می‌گویند اینجا انبار نمک ماست و نمی‌توانیم نمک‌ها را جایی دیگر ببریم.

 

این درحالی است که ما بار‌ها گفتیم یک داربست در محیطی دیگر بزنید و نمک‌ها را به آنجا منتقل کنید. حسن نوری افزود: ما همین حالا آمادگی تجهیز آن سالن را داریم. البته خبر بدهم که سالن شهدای تاکسی‌رانی در میدان معراج که سالنی چندمنظوره است، بعد از اوج کرونایی ان‌شاءا... وارد چرخه خدمات به شهروندان خواهد شد.

 

نوری دراین‌باره که آیا نمی‌توان در محله مشهدقلی زمین‌های ورزشی کوچک آسفالتی ایجاد کرد که با فنس محافظت می‌شود، اذعان کرد: ما به مناطق اعلام کردیم زمین‌هایی را که متعلق به شهرداری است و مالک شخصی یا کاربری کشاورزی ندارد، معرفی کنند تا ما به‌سرعت آن را برای زمین ورزشی آماده کنیم. این صحبت‌های نوری در وضعیتی مطرح می‌شود که به اذعان اهالی محل، در انتهای خیابان توس ۸۱ زمینی ۴۰۰ متری با کاربری فرهنگی متعلق به شهرداری وجود دارد که قرار بوده است کتابخانه شود، اما همان پروژه هم انجام نشده است.

فرمانده بسیج ناحیه ۴ بلال درباره علل تعطیلی و متروکه‌شدن سالنشان در محله مشهدقلی گفت: بودجه‌مان را صفر کرده اند و پولی برای تجهیز سالن نداریم. کهنسال خاطرنشان کرد: ما از سازمان‌ها و نهاد‌های مختلف هم درخواست مساعدت داشتیم، اما هیچ‌کس حاضر نشد کمک کند و به همین دلیل الان آن سالن تعطیل شده و متروکه است. فعالان فرهنگی کانون شهید بصیر مسجد جوادالائمه (ع) محله مشهدقلی مدعی‌اند در صورت واگذاری سالن حاضرند آن را با همت مردمی تجهیز کنند.

نمای یک
تصویری تأسف‌برانگیز از تنها زمین خاکی محله مشهدقلی که ۲ پاره‌آجر به‌عنوان تیر دروازه تنها امکانات ورزشی این منطقه به‌شمار می‌رود که بچه‌های خود محله تهیه کرده‌اند! زمینی که در کنار هیاهوی گاه‌وبیگاه نوجوانان و جوانانی که با پای برهنه در آن پابه‌توپ می‌شوند، شاهد قمار و اعتیاد و صد نوع بزه اجتماعی دیگر هم هست.

نمای دو

این تنها نمایی از یک ضلع دیوار مدیریت بحران شهرداری منطقه ۲ واقع در انتهای خیابان توس ۸۱ است. دوده‌های روی دیوار به ادعای اهالی محل ناشی از اطراق شبانه معتادان و کارتن خواب‌ها و آتشی است که آن‌ها برمی‌افروزند. سوله‌ای که می‌تواند با کمی تدبیر و همراهی به سالنی برای ورزش و آبادانی جوانان این محله تبدیل شود.

نمای سه

سوله دوم ورزشی محله مشهدقلی به ادعای برخی اهالی به کانون خلاف بدل شده است. همان‌طور که در تصویر مشخص است، کف سالن از زغال معتادان و بی‌مبالاتی اراذل‌واوباش سوخته و درب‌وداغان شده است. این سالن در برهه‌ای به‌دست مردم محله با وسایل ورزشی تجهیز شده، اما با بی‌تدبیری از آن‌ها گرفته شده است.